Stres jest doświadczeniem subiektywnym. Każdy pracownik inaczej reaguje na wyzwania i trudności w miejscu pracy, co wynika zarówno z jego cech osobowości, jak i zewnętrznych okoliczności. Zrozumienie, co wpływa na indywidualną podatność na stres, pozwala nie tylko na lepsze zarządzanie zespołem, ale również na wprowadzanie efektywnych strategii wspierających pracowników w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami.
Na to, jak jednostka reaguje na stresory, wpływa wiele czynników, z których najważniejsze przedstawiono poniżej.
Czynniki wpływające na indywidualną podatność na stres u pracowników:
1. Osobowość
Osobowość to pojęcie, które w psychologii odnosi się do zbioru trwałych cech i wzorców zachowania, myślenia oraz emocji, które odróżniają jednostkę od innych. Osobowość wpływa na to, jak człowiek postrzega siebie, innych oraz otaczający świat, a także na to, w jaki sposób reaguje na różnorodne sytuacje, w tym na stres.
W psychologii istnieje wiele teorii osobowości, które opisują ją z różnych perspektyw:
-
- Teorie psychodynamiczne – na czele z teorią Sigmunda Freuda, według której osobowość kształtują nieświadome procesy i konflikty między trzema strukturami psychicznymi: id (popędy i potrzeby), ego (świadomość i racjonalność) oraz superego (normy moralne i wartości). Freud twierdził, że osobowość jest wynikiem rozwoju psychoseksualnego w dzieciństwie.
- Teorie cech – zakładają, że osobowość składa się z konkretnych, mierzalnych cech, które są trwałe i różnią się między jednostkami. Jedną z najbardziej znanych teorii cech jest Wielka Piątka (Big Five), wyróżniająca pięć podstawowych cech osobowości: neurotyczność, ekstrawersję, otwartość na doświadczenia, ugodowość i sumienność.
- Teorie humanistyczne – przedstawiciele tej szkoły, tacy jak Carl Rogers i Abraham Maslow, postrzegają osobowość jako proces dążenia jednostki do samorealizacji
i pełnego rozwoju własnego potencjału. Człowiek jest tu aktywnym, świadomym podmiotem, który dąży do osiągnięcia pełni swojego istnienia. - Teorie społeczno-poznawcze – według Alberta Bandury osobowość kształtuje się poprzez interakcję czynników poznawczych, behawioralnych oraz środowiskowych. Kluczową rolę odgrywają tu procesy uczenia się, na przykład modelowanie
i naśladowanie zachowań innych. - Teorie biologiczne – wskazują, że osobowość ma podstawy biologiczne, związane
z genami oraz procesami neurologicznymi. Czynniki biologiczne, takie jak struktura mózgu czy poziom neuroprzekaźników, mogą wpływać na cechy osobowościowe, takie jak impulsywność, lęk czy skłonność do ekstrawersji.
Osobowość pełni kilka ważnych funkcji:
-
- Integracyjną – osobowość pozwala jednostce na integrowanie różnych aspektów swojego życia, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, tworząc spójny obraz samego siebie.
- Adaptacyjną – dzięki osobowości jednostka może efektywnie dostosować swoje zachowanie do zmieniających się warunków otoczenia.
- Motywacyjną – osobowość determinuje cele, dążenia i wartości jednostki, motywując ją do działania.
Warto podkreślić, że osobowość jest konstruktem dynamicznym, który rozwija się przez całe życie, choć pewne jej aspekty są względnie stałe i trudne do zmiany.
Typy osobowości
W literaturze psychologicznej wyróżnia się różne typy osobowości, które mają wpływ na reakcje jednostki na stres. Jednym z popularniejszych podziałów jest klasyfikacja obejmująca cztery główne typy osobowości: A, B, C oraz D. Każdy z tych typów charakteryzuje się odmiennym stylem reagowania na sytuacje stresowe oraz specyficznymi cechami osobowościowymi.
